پیام دبیران

"اهمیت سلامت روان برای پیشرفت همه‌جانبه انسان و ضرورت شناخت مسائل و آسیبهای روانی و اجتماعی که جامعه با آن‌ها روبه‌رو است و تلاش برای کاهش آنها، "کرسی یونسکو در آموزش سلامت" را ترغیب کرده‌است که بنابر مسئولیت علمی خود، اهتمام به مطالعه، تحقیق و طرح زمینه‌ها و ابعاد و پیامدهای بیماری‌های روان‌پزشکی را در اولویت برنامه‌های پژوهشی، آموزشی و ترویجی خود قرار دهد.
با این هدف، از یک دهه پیش تاکنون، هم‌اندیشی و همکاری کرسی با نهادهای علمی و تخصصی مدنی و اجرایی آغاز گردید و با کمک انجمن روانپزشکان ایران، انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، نهادهای ذیربط در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و مشارکت موثر روانپزشکان، پزشکان و صاحب‌نظران حوزه ارتباطات و علوم اجتماعی برگزاری منظم همایش‌های"سلامت روان و رسانه" به مرحله اجرا درآمد.
ابتلای جامعه به ویروس کووید-19 در سال جاری و ضرورت واکاوی و چاره‌اندیشی درباره آثار روانی-اجتماعی بیماری نوپدید و عالم‌گیر کرونا موجب گشت که دهمین نشست علمی سالانه به موضوع "انگ و چالش‌های روانی-اجتماعی در گذر از بحران کرونا" اختصاص یابد و مطالعات، سخنرانی‌ها، کارگاه‌ها و نشست‌هایی به‌صورت حضوری و مجازی به بررسی ابعاد مختلف این مسئله بپردازد.
اکنون با سپاس از تلاش‌های ارزشمند همه نهادهای دست‌اندرکار، دبیران همایش‌های سلامت روان و رسانه، اعضای شورای سیاست‌گذاری و علمی همایش‌ها و نیز همکارانم در دبیرخانه کرسی یونسکو در مرکز تحقیقات ایمونولوژی، آسم و آلرژی، از صاحب‌نظران علمی و حرفه‌ای، کنشگران حوزه‌های مدنی ارتباطات، سیاست‌گذاری و اجرا در کشور دعوت می‌کنم که با مشارکت، پیگیری و بررسی مسائل مطرح در این همایش، دست‌اندرکاران نشست را در عمومی کردن دانش و جلب‌توجه همگانی به مسائل مبتلا به جامعه یاری کنند.
این نشست در روزهای هفدهم و هجدهم دی‌ماه به‌صورت وبینار و در دانشکده مجازی دانشگاه علوم پزشکی تهران برگزار خواهد شد".

دکتر مصطفی معین
رئیس دهمین همایش سالانه
سلامت روان و رسانه

امسال دهمین سال پیاپی است که همایش علمی سلامت روان و رسانه  توسط کرسی یونسکو در آموزش سلامت و با همکاری انجمن علمی روانپزشکان برگزار می‌شود. با اغتنام فرصت مقدم همه اساتید و همکاران عزیز را گرامی می‌دارم.
موضوع دهمین سال همایش "انگ و چالش‌های روانی-اجتماعی در گذر از بحران کرونا" انتخاب شده است. تعریف واژه استیگما در زبان فارسی "انگ" نامیده ‌می‌شود. واژه‌ی استیگما، توسط گافمن در سال 1963 به‌صورت صفتی که عمیقاً فرد را بی‌اعتبار می‌کند، مطرح شده‌است. در نظر گرفتن این نکته امری مهم و ضروری است که انگ یک مشکل فردی یا جزیی از بیماری نیست بلکه یک مسئله اجتماعی است که سبب می‌شود شخص در ارتباط با اختلال خود به بینش دستیابی پیدا نکند؛ همچنین استیگما به‌عنوان اصلی‌ترین مانع جهت شروع و ادامه‌ی درمان در بیماری‌های روان محسوب می‌شود.
اگرچه استیگما به‌عنوان یک پدیده جهانی شناخته شده و یکی از محورها و مباحث مطرح شده در نهاد بین المللی یونسکو نیز می‌باشد، اما تجربه‌ی لمس آن و تبعیض‌های وارده در هر محیط، از کشوری به کشور دیگر و حتی از شهری به شهر دیگر متفاوت می‌باشد.
هدف از برگزاری این همایش علاوه بر ارائه  تازه‌های علمی و پژوهش‌های مرتبط، بهره‌برداری علمی، پالایش و افزودن دانسته‌های قبلی در زمینه‌ی انگ، چالش‌ها و ابعاد گسترده آن می‌باشد. همچنین تلاش شده‌است که این موضوع در بستری از شرایط فرهنگی، قومی و اجتماعی در هر جامعه بررسی شود تا با تحلیل سازه‌هایی که اذهان یک جامعه و باور عامه را می‌سازد، بتوان به راه‌حل‌هایی مفید برای کاستن از انگ‌های ویرانگری که ما را احاطه نموده‌اند، رسید..
استقرار صلح و ایجاد تفاهم متقابل میان ملت‌ها از طریق اشاعه دانش، معرفت و اهتمام در امر نشر فرهنگ و آموزش، با الهام از اهداف سازمان جهانی یونسکو از جمله اهداف کرسی یونسکو در آموزش سلامت نیز قرار گرفته‌است. 
کرسی یونسکو تلاش می‌کند به‌عنوان نهاد آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد، متولی فراهم‌ساختن زمینه‌های لازم برای جوامع یادگیرنده و دانشمندان و ظرفیت‌سازی جهت برابر‌ساختن فرصت‌های آموزشی برای همه‌ی اقشار جامعه باشد. ما نیز سعی می‌کنیم بر اساس اولویت‌های کرسی یونسکو که با توجه به شیوع بار اختلالات روان در جامعه و چالش‌های جدّی آن، سلامت روان در رأس آن قرار گرفته، برای تمام شهروندان تلاش کنیم.
آن‌چه اینک به‌عنوان همایش ساختار یافته‌، حاصل کار و تلاش فکری و عملی یکساله همکاران کمیته علمی و اجرایی همایش است که با تلاش مداوم و پیگیری آن به ثمر نشسته است. برخود واجب  می‌دانم مراتب تشکر و امتنان خود را از تلاش تمامی این عزیزان ابراز دارم.
امید می‌رود درپی یک دهه تعامل با انجمن‌های علمی، ارتباطی و رسانه‌ای، در ادامه‌ی رسالت خود بیش از پیش اهتمام ورزیده و گام‌هایی موثرتر و ارزشمندتر در ارتقا و بهبود کیفیت سطح سلامت روان جامعه برداریم. 

برای معادل سازی استیگما ترجمه‌های متفاوتی از جمله برچسب، داغ و ننگ‌مایگی ارایه شده است؛ اما به نظر می‌رسد برغم کاستی‌ها انگ عنوان پذیرفته‌شده‌تری است.انگ فرایندی اجتماعی است که بر نگرش، شناخت و رفتار ما به گونه‌ای تاثیر می‌گذارد که به بی‌عدالتی‌های اجتماعی و تبعیض نسبت به گروهی از افراد جامعه می‌انجامد. زمانی که با عنوان‌هایی تبعیض‌آمیز دیگران را از خود متفاوت می‌سازیم با گرفتن احساس تعلق آن‌ها اولین گام‌ها را برای جداسازی و از بین‌بردن روحیه‌ی یک‌پارچه‌ و منسجم شهروندی برداشته‌ایم.با این که اختلال‌های روانی بخش مهمی از جامعه‌ را درگیر می‌کند و سازوکارهای موثری نیز برای بهبودی آن‌ها وجود دارد ولی تعصب‌ها و نابرابری‌ها نمی‌گذارند که درمان‌هایی مناسب را دریافت کنند.مطالعه‌ها نشان می‌دهد بیش از نیمی از مبتلایان به مشکلات روان یا مراجعه نمی‌کنند یا سال ها دیرتر نزد درمانگر می‌روند و یا در صورت مراجعه درمان را نیمه‌کاره رها می‌کنند. 
بیش از سی‌سال است که هم‌راستا با تلاش‌ها برای ارتقا و پیدا کردن روش‌های نوین درمانی بسیاری از اندیشمندان تلاش می‌کنند تا از نگاه‌های منفی که نه تنها بیماران که حتی خانواده و درمانگران این حوزه را درگیر کرده بکاهند. تلاش‌های علمی در جهت کاستن از آلام بیماران روانی قدمت زیادی ندارد اما نگاه و نگرش ما نسبت به بیماران ریشه در اعصار گذشته دارد. برآیند این نگرش‌ها در جوامع مختلف همواره منفی بوده و به ندرت بیماری روانی را در کنار سایر اختلالات عالم طب می‌دیدند.با این که آموزه‌های علمی حتی تغییرات بیوشیمیایی دقیق یک اختلال  روانی را نشان داه اما انگار برخی ذهن‌ها و متاسفانه رسانه‌های فراگیر تمایلی به ترک باورهای قدیمی خود ندارند و مایلند مشکلات روانشناختی را به گناهان ،کیفر رفتار و یا حتی عوامل غیر مرتبط متافیزیکی ارتباط بدهند. انگ علاوه بر آن‌که به‌فاصله گرفتن مبتلایان از پذیرش بیماری و درمان می‌انجامد، به طرد و پس‌زدن بیماران از سوی جامعه نیز منجر می‌شود؛ به ندرت می‌توان بخش‌هایی از طیف درمان‌های روان را فارغ از انگ دید، انگ را در همه‌ی حوزه‌های تشخیص، طبقه‌بندی،درمان‌های دارویی، رواندرمانی،الکتروشوک ،بستری و حتی اختصاص بودجه‌های سلامت می‌توان دید. برغم آشنایی بسیاری از مسئولین با مشکلات فراگیر روانپزشکی شاهد اختصاص کمترین بودجه و پوشش بیمه‌ای برای بیمارانمان هستیم.
بررسی‌های اخیر نشان داده انگ بیماری روانی در سلسله‌ی سایر برچسب‌زنی‌هایی است که در هر جامعه رایج است.از همین رو انگ را در بستری از شرایط فرهنگی ، قومی و اجتماعی هر جامعه بررسی می‌کنند و امیدوارند تا با تحلیل آبشخورهایی که اذهان یک جامعه و باور عامه را می‌سازد بتوانند به راه‌حل‌های مفیدی برای کاستن از انگ‌های ویرانگری که ما را احاطه نموده برسند. 
بررسی‌های اخیر در ایران نشان داد آموزش و ارتقا آگاهی عمومی نقش مهمی در کاستن‌ از انگ اجتماعی و انگ‌هایی که به خود می‌زنیم دارد.از آن‌جا که انگ‌ها همبستگی مدنی و به دنبال آن کنشگری اجتماعی را نابود می‌سازد بر آن شدیم تا همایش امسال را نیز هم‌چون ده‌سال قبل به مفهوم عام انگ و تاثیرهای آن در حوزه‌های مختلف اجتماعی اختصاص بدهیم. در زمانه‌ای که خدنگ‌های برچسب و افترا و کلیشه‌سازی آدم‌ها باب شده شاید صحبت کردن درباره آن لازم باشد.گمان می‌کنیم کابوس دنیای امروز ما تفاوت‌ها و تبعیض هایی است که چون مورد پسند یا برگرفته از الگوهای قالب گرفته‌ی گذشته‌ی ما نیست به راحتی با یک کلیشه و برچسب طرد می‌شود. آن‌چه در این همایش ارایه می‌شود حاصل تلاشی دو ساله و بیش از سی‌جلسه هم‌اندیشی با حضور فعالین حوزه‌های مختلف اجتماعی، رسانه‌ای و روانشناختی در کرسی یونسکو در آموزش سلامت،انجمن روانپزشکان ایران ،انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات است.
در این همایش چهار پنل با حضور اساتیدی از رشته‌های مختلف روانپزشکی، اندیشمندان علوم ارتباطات و کنشگران اجتماعی با عناوین زیر ارایه می‌گردد:
- انگ در بیماران، مراقبت‌کنندگان و ارایه‌دهندگان خدمت
- سلامت روانی- اجتماعی در ایام کرونا
- نقش گروه‌های مرجع در کاستن از انگ
- انگ کووید ۱۹ گمان یا واقعیت 
امیدواریم مجموعه‌ی پیش‌رو در جهت تلاش‌هایی که در کاستن از انگ است، گامی روبه‌جلو بردارد. 

برگزاری دهمین همایش سلامت روان و رسانه به همت و مدیریت سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) فرصتی است مغتنم برای دقت و تأمل در تلاش مشترک و تعامل حرفه‌ای 10 ساله دو جامعه از دانش‌گران ایران: متخصصان سلامت روان و صاحب‌نظران ارتباطات و رسانه.
امید بنیان‌گذاران همایش بیش از همه این بود که دانش عمومی جامعه نسبت به بیماران و بیماری‌های روان ارتقاء یابد. چندان‌که همگان بدانیم تفاوتی ماهوی و مهم میان بیماری‌های روان و دیگر بیماری‌ها وجود ندارد و بنابراین بیماران روان نیز هرگز نباید به‌خاطر بیماری‌شان خجلت‌زده باشند، آن‌را پنهان کنند و به دلیل آن مورد تبعیض قرار گیرند.
ناگفته پیداست دستیابی به این هدف بزرگ انسانی، از توان اجتماع کنش‌گران سلامت روان و رسانه به تنهایی خارج است؛ به همین دلیل، همایش افتخار می‌کندکه در پیمودن این مسیر، همواره از هم‌فکری،‌ هم‌راهی و حمایت دانش‌مندان رشته‌های دیگر نیز برخوردار بوده است؛ آن‌هایی که به سهم خود کوشیده‌اند از رنج بیماران روان بکاهند و جامعه را درباره علت‌ها، شیوه‌های پیش‌گیری و درمان این بیماری‌ها آگاه کنند.
البته تلاش‌ها نه فقط برپایه دستاوردها، که براساس امکان ارتقاء و توسعه‌شان نیز سنجیده می‌شوند. از همین رو، همایش سلامت روان و رسانه در دهمین سال برگزاری، نیازمند نوعی بازنگری انتقادی نسبت به خود نیز است: اینکه چه مسیری تا کنون پیموده شده، کاستی‌ها چه بوده است، چشم‌انداز آینده چیست و چگونه می‌توان فرایند کار را بهبود بخشید؟ براین اساس، از عموم صاحب‌نظران در‌خواست می‌‌کنیم دیدگاه انتقادی و پیشنهادهای خود را دربارة چگونه بهتر برگزار شدن همایش در اختیار کرسی یونسکو در آموزش سلامت و انجمن علمی روان‌پزشکان ایران قرار دهند.
در این میان و به‌‌طور خاص باید پذیرفت توجه رسانه‌ها، ارتباط‌گران و روزنامه‌نگاران، آن‌چنان‌که باید، به حوزة سلامت روان جلب نشده است. در حقیقت، کوشش‌ها و پیگیری‌ها در این‌باره بیش‌تر متکی به ابتکارهای شخصی کنش‌گران رسانه‌ای است تا مبتنی بر رهیافت و راهبرد جامع و واقع‌بینانة سازمان‌های رسانه‌ای. 
بنابر پژوهش‌های صورت‌گرفته، دست‌کم یک چهارم از جامعه‌ ایران به‌نوعی دچار یکی از اختلال‌های روان هستند. معنای این سخن، ضرورت توجه به‌مراتب بیشتر رسانه‌ها به موضوع سلامت روان است. در این راه، موانع اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و سازمانی بسیار هستند. در عین‌حال رسانه‌گران و روزنامه‌نگاران حرفه‌ای وجود موانع را همواره جزئی از واقعیت حرفه خود دانسته و بخشی از لذت حرفه‌ای‌شان را در تلاش برای غلبه بر همین موانع یافته‌اند. مهم‌تر اینکه همواره کوشیده‌اند با تکیه بر ارزش‌های اخلاق حرفه‌ای بر مشکلات فائق آیند.
به‌عنوان یک علاقه‌مند به مطالعات ارتباطات و رسانه و یک روزنامه‌نگار آرزو می‌کنم کوشش‌های به‌غایت انسان‌دوستانه جامعة روان‌پزشکی و روان‌شناسی ایران در ارتقای سطح سلامت روان آحاد جامعه بیش از پیش ثمر دهد و دوستی، مهربانی، پیشرفت و شادی، روزنوشت مردم کشور عزیزمان باشد.